کاربرد نقشه ذهنی در سخنرانی

در بحث آموزش سخنرانی و فن بیان اولین درسی که باید یاد بگیرید، طراحی نطق و دسته بندی اصولی محتوای سخنرانی تان است. یعنی به عنوان یک سخنران، شما باید قادر باشید تا محتوایی را که قرار است در یک سخنرانی ارائه دهید، با یک مقدمه درست شروع کنید، با یک شیوا و زنجیر وار مطالب را ارائه دهید و با جملاتی به یاد ماندنی، سخنرانی خود را تمام کنید. بدون شک، کاربردی ترین روش برای منسجم کردن و رساتر کردن محتوایی که برای ارائه دارید، داشتن یک نقشه ذهنی است. نقشه ذهنی یا مایندمپ (Mind Map) به شما کمک می کند تا هرآنچه را که برای مخاطبتان آماده کرده اید، در یک بسته بندی بسیار منظم عرضه کنید. به عنوان مثال، دو تصویر زیر را در نظر بگیرید:

تفاوت مطالب یک سخنران که از نقشه ذهنی استفاده کرده با مطالب سخنرانی که بدون مایند مپ محتوای خود را آماده می کند، دقیقاً مانند تفاوت دو تصویر بالاست. در مورد اول، مخاطبان، محتوای سخنرانی را مانند تصویر سمت راست و به صورت منظم دریافت می کنند. اما مخاطبانِ سخنران های نوع دو، مطالب را پراکنده و بدون هیچ انسجامی دریافت می کنند. البته این یک پدیده ی ذهنی است و شاید مخاطبان متوجه این موضوع نشوند. چرا که شما قرار نیست نقشه ذهنی را به آن ها نشان دهید یا اصلا قرار نیست از نقشه ذهنیتان سخن به میان آید! شما قرار است هنگام ساخت اسلاید و طراحی نطق سخنرانیتان نقشه ذهنی را برای خودتان ترسیم کنید و با الهام گرفتن از آن چیدمان محتوا را طوری انجام دهید تا مخاطب بین آن همه محتوا سردرگم نشود. اما چطور باید این کار را انجام دهید؟

چطور نقشه ذهنی برای سخنرانی بکشیم؟

استفاده از نقشه دهنی یا همان مایندمپ برای اولین بار توسط آقای تونی بوزان در سال ۱۱۹۶ میلادی مطرح و در کتاب ایشان با نام نقشه ذهنی، توضیح و بسط داده شده‌است. طراحی نقشه ذهنی سخنرانی، به شکل قابل توجهی میتواند ما را در افزایش تمرکز و تسلط بر مطالب ارائه شده در سخنرانی یاری دهد. البته استفاده از مایندمپ صرفا محدود به سخنرانی نمیشود و میتواند برای ما در مطالعه، به خاطرسپردن دروس، خلاصه‌برداری از جلسات و برنامه ریزی امور هم بسیار مفید باشد. بدون شک استفاده از نقشه ذهنی در سخنرانی باعث میشود بتوانیم سخنرانی منسجم و قوی‌تری داشته باشیم. به شما قول میدهم که پس از خواندن این مقاله به شکل کاملا عملی، بدون پرداختن به جزئیات و حواشی اضافه، بتوانید نحوه ترسیم حرفه‌ای و اصولی مایندمپ برای سخنرانی را کاملا فرابگیرید. باهم در ارتقا باشیم…

مایندمپ به ما اجازه خواهد داد در یک نگاه، دید کلی به سخنرانی خودمان پیدا کنیم و براحتی بتوانیم متوجه شویم که کدام بخش از سخنرانی را باید جابجا، حذف یا گسترش داد. برای اینکه بتوانیم از این ابزار فوق‌العاده کاربردی استفاده کنیم نیاز داریم اصول آن را شناخته و بر همین اساس عمل کنیم. تک تک این اصول و قواعد، مبتنی بر اصول روانشناختی و عملکرد مغز است تا کارایی و سهولت یادگیری و کار با آن را برایمان بیشتر و بیشتر کند.

اصول ترسیم نقشه ذهنی در سخنرانی | صفحه

نقشه ذهنی یا مایند مپ (Mind Map) را عموما در کاغذ A4  یا A3 و به شکل افقی ترسیم میکنند. موضوع اصلی سخنرانی شما، باید در مرکز صفحه باشد و اطراف آن را خط بکشیم (به عبارت بهتر موضوع اصلی باید محصور باشد). درست مانند شکل زیر:

رنگ‌ها و کلمات در ترسیم نقشه ذهنی در سخنرانی

در ترسیم مایندمپ توصیه شده که حتما از رنگهای متفاوتی استفاده کنید. اینکار باعث نظم‌یافتن هرچه بهتر مطالب در حافظه کوتاه مدت و انتقال راحت مطالب از حافظه کوتاه مدت به حافظه بلندمدت خواهد بود.

تا حد امکان باید از کلمات کوتاه‌شده و کلیدی استفاده کنید. فراموش نکنید که هرگز نباید از جملات در ترسیم نقشه ذهنی استفاده شود. همچنین اگر حس میکنید که استفاده از تصویر یا نماد میتواند مفهوم را بهتر برساند حتما بجای کلمه از نماد استفاده کنید. برای مثال میتوانید بجای کلمه پول از $ استفاده کنید. همچنین در ترسیم مایندمپ سخنرانی از عبارتها و کلمات کلی استفاده نکنید. مثلا ممکن است شما در طول سخنرانی وقتی به عبارت “داستان عبرت‌آموز” که در بخشی از نقشه دهنی سخنرانیتان نوشته‌اید مراجعه کنید بدلیل استرس و شرایط خاص در ارائه، مفهومی که باید را دریافت نخواهید کرد و سردرگم شوید که منظور دقیقا کدام داستان است اما وقتی بنویسید “ملانصرالدین و فروختن خانه‌اش” کاملا برایتان تداعی میشود که باید چه داستانی را تعریف کنید!

خطوط و شروع نقشه ذهنی در سخنرانی

در ترسیم نقشه ذهنی باید شروع ما از گوشه بالا سمت راست باشد. ترتیب مطالب باید به صورت ساعتگرد باشد. تحقیقات مختلف نشان داده که استفاده از خطوط منحنی برای ذهن، خوش‌آیندتر از خط صاف و شکسته است، و مطالب و شکل کلی مغز با نمودارهای خمیده ارتباط بهتر و بیشتری برقرار میکند. لذا تمامی شاخه‌ها با اندکی خمیدگی رسم میشود. توصیه میشود حداکثر هر یک از شاخه‌ها ۷ عدد باشد. همچنین زیرشاخه‌ها هم نباید بیشتر از ۷ زیرشاخه باشد و بیشتر از چهار مرحله زیرشاخه ها ادامه پیدا نکند!

استفاده از نرم افزار در ترسیم نقشه ذهنی برای سخنرانی

هرچند امکان ترسیم مایندمپ با استفاده از خودکار و صفحه A4  کار دشواری نیست، اما نرم‌افزارهایی مانند imind map  و Xmind map  میتواند کار شما را برای ترسیم نقشه‌ذهنی بسیار ساده‌تر کند. امکاناتی مانند جابجایی سریع‌تر، استفاده از انواع و اقسام عکسها و نمادها، داشتن طیف زیادی رنگها میتواند کار شما بسیار راحتتر شود. در طول سخنرانی امکان دارد که شما نیاز داشته باشید که مطالب اضافه‌ای را به مایندمپ خود اضافه کنید، در این صورت اینکار با وجود نرم افزار برای شما براحتی قابل انجام است اما در حالت دستی شما باید از نو یک نقشه دهنی جدید برای ارائه خود ترسیم کنید. البته ناگفته نماند گه مدرسین آکادمی ارتقا در دوره های سخنرانی و فن بیان تاکید می کنند تا شرکت کنندگان دوره حداقل ۴۰ تا ۵۰ مایندمپ اول را برای سخنرانی ها بصورت دستی طراحی کنند تا بطور کامل با این اختراع بینظیر مانوس شوند.

استفاده از نقشه ذهنی در سخنرانی

از این پس هر موقع خواستید برای یک سخنرانی آماده شوید، برای طراحی نطق سخنرانیتان حتماً یک نقشه ذهنی ترسیم کنید. حتی اگر قرار است سخنرانی بداهه داشته باشید، باز داشتن نقشه ذهنی برای پیام های کلیدی و چیدمان آن ها بسیار کمک کننده است. بپس از تهیه نقشه ذهنی سخنرانی، حتما چندین بار از روی همین نقشه ذهنی خود، باید سخنرانی را انجام دهید تا متوجه شوید که کجاها باید تغییر کند. در نهایت شما قادر خواهید بود با یک نگاه به نقشه ذهنی، به سرعت تمام نکات و مطالبی که قرار هست در طول سخنرانی ارائه شود را دریافت کنید. در طول اجرای واقعی هم میتوان نقشه ذهنی سخنرانی را روی تریبون، پایه نت و یا هرجایی که براحتی در طول سخنرانی به آن دسترسی دارید قرار دهید. هیچ ایرادی ندارد که شما در طول سخنرانی خود در هر ده-بیست دقیقه یک‌بار نگاهی گذرا  به مایندمپ سخنرانی خود بیاندازید. فقط توجه داشته باشید که نگاه شما نباید بیشتر از یک ثانیه طول بکشد و نباید تعداد نگاه کردن شما بیش از ۱ بار در هر ده دقیقه باشد. مایند مپ معجزه ایست که بعد از استفاده از آن، هر لحظه قدرش را بیشتر خواهید دانست.